Na Kosovu i Metohiji je od 1999. godine porušeno, oskrnavljeno i devastirano preko 150 pravoslavnih hramova i crkava. I danas ima crkava koje svedoče pokušajima zatiranja njihovih tragova.
Gračanica, Pećka patrijaršija, Visoki Dečani, Banjska, Sveti Arhangeli. Zadužbine su cara Dušana, kralja Milutina, Stefana Dečanskog. Sve su iz srednjeg veka srpske države i Srpske pravoslavne crkve. Na listi su pod zaštitom Uneska, a neke od pomenutih i u grupi "pod rizikom". Od koga rizik dolazi. Većinu stanovništva na Kosovu i Metohiji čine Albanci.
Pored činjenica, materijalnih dokaza, srpski istoričari u postupku dokazivanja istorije naroda i crkve polaze od naziva prostora na kojima su navedeni manastiri podignuti. Ističu naziv Metohija.
"Metoh je crkveni posed. Čitava sela su pripadala manstiru Hilandaru, a kasnije to se događa sa manastirima Banjska, Gračanica, tako da ne vidim nikakav razlog da neko postavi pitanje čije su zadužbine. Zadužbine su srpske", ističe Dragana Janjić, naučni savetnik Instituta za srpsku kulturu KiM.
Ove naučne činjenice u Prištini odbacuju i tvrde da su to njihove, zadužbine Albanaca.
Srpski naučnici sa druge strane pitaju: "Zbog čega su palili crkve. Zbog čega bi palili svoje kulturno nasleđe", pita Dragana Janjić.
Hiljadu petsto srpskih pravoslavnih crkava i crkvišta je na Kosovu i Metohiji. U 20 poslednjih godina porušeno je, zapaljeno ili oštećeno najmanje 150 pravoslavnih crkava i hramova.
Iz Eparhije raško prizrenske redovno u svet šalju fotografije na kojima se vidi odnos posleratnih kosovskih vlasti prema srpskim pravoslavnim svetinjama na Kosovu i Metohiji.
Primer za to je crkva u Samodreži. Devastirana je. Ostala je bez krova a u unutrašnjosti i dalje su vidljivi tragovi nasilja.
I u Srpskoj pravoslavnoj crkvi i u stručnoj istorijskoj javnosti naglašavaju bitnost kulturnog nasleđa jednog naroda.
"U ovom slučaju Albanci smatraju da bi prisvajanjem naših zadužbina, tj. srpskih crkava i manastira, nadenuvši im ime da su to njihove zadužbine, u stvari dobili taj kulturni, tj. duhovni identitet. Duhovni identitet je jako bitan za jednu naciju. I srpska crkva i srpski narod ga ima. O Albancima, ne znam. Mislim da ga nemaju", navodi Dragana Janjić.
Proučavaoci istorije sugerišu predstavnicima srpske vlasti, pravoslavne crkve, intelektualcima da udruže snage, jer pokušaji osporavanja srpske pravoslavne crkve na KiM nisu novi, te da će ih biti još, a i ne dolaze samo iz Prištine.